Jednym z groźnych przewlekłych powikłań cukrzycy jest tzw „stopa cukrzycowa”, czyli rana w postaci owrzodzenia różnej głębokości, zlokalizowana, jak nazwa wskazuje na stopie, najczęściej na podeszwie lub grzbiecie. Może powstać również deformacja stopy.
Jak powstaje stopa cukrzycowa?
Aby można było mówić o stopie cukrzycowej muszą zaistnieć trzy elementy:
- zbyt duże obciążenie stopy w różnych jej okolicach
- uszkodzenie nerwów, które prowadzi do zaburzeń chodu
- upośledzenie ukrwienia
Wysoki poziom glukozy (cukru) we krwi powoduje szereg problemów.
Przy nieprawidłowym sposobie chodzenia a zwłaszcza stawiania stóp, nadmiernie obciążamy stopy i w miejscach nacisku tworzą się odciski, dochodzi do upośledzenia ukrwienia a następnie powstają owrzodzenia.
Początkowo jest to mała ranka, z czasem dochodzi do pogłębiania się rany, która trudna jest do gojenia, powstaje lokalna martwica tkanek, zakażenie i martwica kości.
Dochodzi również do uszkodzenia unerwienia, więc nie odczuwamy temperatury, dotyku ani bólu. Jeśli nie czujemy bólu, nie wiemy, że nasze stopy ulegają uszkodzeniu.
Jeżeli nosimy zbyt ciasne obuwie może dojść do otarć, powstawania pęcherzy, przerwania ciągłości skóry a w przypadku, gdy wpadnie nam do buta np. kamyk, spowoduje mechaniczne uszkodzenie stóp, które odkryjemy dopiero po zdjęciu butów.
Jeżeli nie odczuwamy temperatury w sposób prawidłowy, możemy ulec oparzeniu podczas gorącej kąpieli czy opieraniu stóp o gorące grzejniki.
Utrzymujący się stan podwyższonego poziomu glukozy powoduje również zwężenie naczyń krwionośnych, najczęściej sieci maleńkich tętniczek dających życie naszym tkankom i narządom wewnętrznym takim jak oczy, serce czy mózg.
Zwężenie tętnic oznacza mniejszy przepływ krwi w stopach, następnie niedokrwienie a w dalszym etapie obumarcie tkanek, które najczęściej prowadzi do amputacji stopy.
Jakie są objawy ?
Zmiany naczyniowe i neuropatia, która dzieli się na ruchową i czuciową.
W przypadku neuropatii ruchowej dochodzi do zaniku mięśni, zostaje zaburzona praca zginaczy i prostowników na stopie ona do przykurczy.
Neuropatia czuciowa charakteryzuje się zaburzonym odczuwaniem bólu, dotyku i temperatury.
Zmiany naczyniowe powodują niedokrwienie stopy, mogą pojawiać się stany zapalne kości i szpiku, złamania, zwichnięcia, martwica i zniekształcenie stóp.
Jak różnicować stopę niedokrwienną i stopę neuropatyczną przedstawia tabela poniżej:
Ze względu na przyczyny powstawania zespołu stopy cukrzycowej (patomechanizm), wyróżniamy stopę neuropatyczną, niedokrwienna i neuropatyczno-niedokrwienną.
| OBJAWY | STOPA NIEDOKRWIENNA | STOPA NEUROPATYCZNA |
|---|---|---|
| skóra | zimna | ciepła |
| struktura kości | prawidłowa | uszkodzona |
| tętno na kończynach dolnych | brak | obecne |
| rodzaje zmian | zgorzel | owrzodzenie |
| umiejscowienie zmiany | zależy od lokalizacji zmian w tętnicach |
zależy od obszaru ciśnień wewnętrznych i zewnętrznych |
| bolesność w spoczynku | znaczna | niewielka |
| bolesność w ruchu | tak | nie |
Mam neuropatię cukrzycową, jak mam się zachować?
- regularnie myj stopy w letniej wodzie
- po umyciu dokładnie osusz stopy dotykając ręcznikiem, nie pocieraj !
- codziennie oglądaj stopy, przestrzenie między palcami
- unikaj chodzenia boso
- nie noś butów bez skarpetek
- staraj się, aby nosić buty wygodne, które nie uciskają stopy
- używaj skarpetek i rajstop bezszwowych lub tez zakładaj szwami na zewnątrz
- obcinaj paznokcie „na prosto”, używając gilotynki, nie nożyczek
- nie wycinaj samodzielnie wrośniętych paznokci, udaj się do chirurga
- oglądaj wnętrze butów, czy nie ma tam jakichkolwiek przedmiotów, kamyków
Leczenie stopy cukrzycowej - co robić?
Każde postępowanie terapeutyczne służy zapobieganiu amputacji stopy, która w zależności od rzeczywistego stanu zagrożenia może zostać amputowana poniżej lub powyżej kostki.
- Zmień styl życia zgodnie z zaleceniami lekarza, pielęgniarki
- Systematycznie badaj stopy.
- Stosuj wkładki terapeutyczne do butów lub obuwie specjalistyczne - zapytaj naszego fizjoterapeutę, pielęgniarkę albo lekarza o właściwy produkt
- Zgłoś się do chirurga, który usunie martwe tkanki czy wrastające paznokcie lub wykona inne zabiegi podiatryczne.
- Stosuj umiarkowaną, ale regularną aktywność fizyczną
- Rzuć palenie papierosów
- Stosuj się do zaleceń lekarza diabetologa lub lekarza rodzinnego, dotyczących wyrównania cukrzycy, polepszenia ukrwienia czy antybiotykoterapii w przypadku trwającego zakażenia.
Jeżeli lekarz zdecyduje, możesz zostać poddany różnym typom terapii takim jak:
- przeszczepienie skóry, leczenie hormonalne, leczenie czynnikami wzrostu, podciśnieniem czy terapią genową albo za pomocą komory hiperbarycznej.
- istnieją również inne formy leczenia ran wrzodziejących przy zastosowaniu specjalnie hodowanych do tego, w warunkach laboratoryjnych, larw Lucilia sericata
Zasady pielęgnacji stopy cukrzycowej
- Nie mocz stóp, tylko umyj w letniej wodzie.
- Do mycia używaj mydła, może być również szare.
- Po umyciu wysusz dobrze stopy miękkim ręcznikiem, dotykaj, nie pocieraj skóry.
- Pod i między palcami skóra musi być dokładnie osuszona.
- Codziennie natłuszczaj stopy, ale pomijaj przestrzenie międzypalcowe - tam musi być sucho!
- Do pielęgnacji nie używaj ostrych przyborów. Jeśli chcesz skrócić paznokcie – użyj pilniczka, a nie nożyczek, bo skaleczona skóra może przyczynić się do powstania owrzodzeń, a dalej już wiesz.
- Codziennie obserwuj stopy, abyś natychmiast mógł wykryć jakiekolwiek zmiany – zgłoś je lekarzowi, nie czekaj!
- Zakładaj wygodne obuwie, do ogródka nie wychodź w kapciach, na plaży nie chodź boso.
- Ćwicz codziennie, celem poprawy krążenia, najlepiej na leżąco w odciążeniu.
Zapamiętaj!
Jeżeli nie wiesz czy jesteś chory na cukrzycę skieruj swoje pierwsze kroki do lekarza rodzinnego, a w przypadku wyniku pozytywnego idź do diabetologa, który stanie się Twoją podstawową komórką leczniczą, wykaże deficyty i skieruje do innych lekarzy specjalistów zgodnie z Twoim rzeczywistym stanem zdrowia.
Jeżeli zauważysz objawy takie jak:
- sucha i łatwo pękająca skóra na stopach
- spadanie butów ze stóp bez Twojej kontroli
- zmiana koloru skóry stopy, kształtu stopy, obrzęki, siniaki w obrębie stóp i podudzi
- zmiana ucieplenia stopy - uczucie zimna
- bóle stóp pojawiające się zwłaszcza w spoczynku, w nocy pod postacią palenia,
- mrowienia, kłucia czy szarpania
ZGŁOŚ SIĘ DO LEKARZA!
Każdy zespół stopy cukrzycowej wymaga stosowania regularnych opatrunków specjalistycznych, które przyspieszają gojenie się ran powstających na stopach. Opatrunki te wykonywane są przez pielęgniarkę zachowawczą w Arkmedic Centrum Medycznym przy ul. Leona Kruczkowskiego 6/u4, w Warszawie. Zapraszamy do Arkmedic!
Opracowała: mgr Małgorzata Durka, Arkmedic.
